مکث در فن بیان ، سخنرانی ، بازیگری ، خوانندگی، همه و همه تنها یک معنا دارد؛ سکوت!
اما همین سکوت میتواند معانی مختلفی داشته باشد.
گاهی سکوت میکنیم چون منتظر پاسخیم، گاهی سکوت میکنیم چون جا خورده ایم، گاهی سکوت میکنیم چون…
ویژگی های مکث در فن بیان و سخنرانی
در فن بیان میتوانیم از انواع مکث ها برای سخنرانی یا اجرای خود استفاده کنیم.
مکث ها ویژگی های مختلفی دارند ولی همه آنها در دو ویژگی مشترک هستند:
مکث باید موسیقایی باشد
به هر دلیل که مکث میکنید اولین نکته که باید بدانید این است که مکث شما مانند یک نت سکوت در موسیقی محسوب میشود.
پس باید حواستان به زمان مکث و نسبتی که با تمپو یا سرعت حرف زدن شما دارد باشد.
نباید مکث شما ریتم حرف زدن شما را بر هم بزند.
برای مطالعه بیشتر راجع به تمپو یا سرعت در فن بیان روی این لینک کلیک کنید.
مکث باید منطبق با معنای جمله باشد
برخی از معانی هستند که باعث ایجاد مکث در بیان میشوند.
مثلا معانی سنگین بعد از گفته شدن کمی مکث میطلبند تا درک شوند.
یا برای مثال وقتی قرار است از شنیدن حرفی تعجب کنیم، پس بهتر است بعد از زده شدن آن حرف کمی هم سکوت بشود تا فرصت برای تعجب کردن باشد.
یا اگر حرفی خنده دار زده میشود، بهتر است بعدش کمی سکوت بشود تا بقیه فرصت کنند بخندند.
یا وقتی سوالی پرسیده میشود بهتر است بعد از آن سکوت شود تا فرصت پاسخ گویی یا فکر کردن به جواب باشد.
کاربرد مکث در فن بیان و سخنرانی
با توجه به آنچه در بالا گفته شد موارد کاربرد مکث در فن بیان و سخنرانی عبارتند از:
وقتی بخواهیم واکنش مخاطب را داشته باشیم
به طور کلی هرگاه واکنش شنونده هنگام سخنرانی برایمان اهمیت داشته باشد باید مکث کنیم.
مثلا وقتی از او سوالی میپرسیم.
یا وقتی که میخواهیم شنونده را بخندانیم.
یا وقتی میخواهیم یک قلیان احساسی در او به وجود بیاوریم.
ممکن است واکنش مخاطب به جمله ما کمی فکر کردن به آن جمله باشد که این مورد هم نیازمند مکث گوینده است.
وقتی بخواهیم کلمه ای یا جمله ای را برجسته کنیم
اگر کلمه یا جمله ای برای ما از اهمیت بیشتری برخورار باشد و بخواهیم آن را از دیگر جملات یا کلمات متمایز کنیم، لازم است تا دور و برش را خلوت کنیم تا بهتر شنیده شود. مکث بعد از جمله این کار را برای ما میکند.
سکوت بعد از ادای یک کلمه یا جمله میتواند صدای آن کلمه را طوری در گوش شنونده طنین انداز کند که احساس کند سخنران روی این کلمه یا جمله تاکید بیشتری داشته است.
وقتی زیبایی مد نظرمان باشد
از ترکیب صدا و سکوت است که بیان ما ساخته میشود.
گاهی اوقات چینش صدا و سکوت کنار هم فقط از لحاظ زیبایی شناختی اهمیت پیدا میکند.
یعنی ممکن است کسی مکث کند فقط چون مکث به نظرش زیبا آمده است
مکث در فن بیان و سخنرانی را چگونه آموزش ببینم؟
ابتدا باید تمپو را بیاموزید
ابتدا باید مبحث سرعت و تمپو در فن بیان را خوب بیاموزید.
یکی از مواردی که هنگام پایین آوردن سرعت یا تمپو باید انجام شود، سکوت یا مکث در میان کلمات و جملات است.
در بحث تمپو یا ریتم در فن بیان می آموزیم که چگونه مدت زمان همه سکوت ها و صدا ها باید در سرعت کلی بیان ما در نظر گرفته شوند.
سپس باید مکث های مختلف را تمرین کنید.
همانطور که گفته شد مکث ها در ماهیت هیچ تفاوتی با هم ندارند و همه از جنس سکوت هستند.
اما همین سکوت برای اینکه در جای درست خود به کار رود نیاز به تمرین دارد.
برای این منظور لازم است تا جملات را با توجه به معانی آنها بخوانید و مکث را تمرین کنیم.
به دنبال بهانه ای برای مکث بگردید
یک یا چند جمله را انتخاب کنید و در میان معانی آن به دنبال جاهایی بگردید که مکث در آنجا بهتر است.
این نقاط را با توجه به موارد گفته شده انتخاب کنید.
مثلا اگر جایی علامت سوال دیدید، میتواند محل مناسبی برای مکث باشد.
اگر جایی علامت تعجب دیدید یا از نظر شما تعجب آور است میتوانید آن نقطه را هم برای مکث علامت بزنید.
اگر با اتمام جمله معنی عمیق، فلسفی، عرفانی و درخور تاملی منتقل میشود، بعد از نقطه علامت مکث بگذارید.
اگر با اتمام جمله یک تراژدی یا یک خبر شاد کننده یا هر جریان شدید احساسی دیگر ایجاد میشود، باید مکث کنیم تا جمله اثر احساسی خود را بگذارد.
اگر کلمه ای در جمله را مهمتر و لایق تاکید میدانید میتوانید با مکثی کوتاه بعد از آن اهمیت آن کلمه را به شنونده نشان دهید.
اگر میخواهید از شنونده تایید بگیرید میتوانید مکث بکار ببرید.
مکث ها را اجرا کنید
سپس سعی کنید متنی که جاهای مکث او را علامت زده اید بخوانید.
فرض کنید متن ما این است:
فکر بلبل همه آنست که گل شد یارش، گل در اندیشه که چون عشوه کند در کارش
بلبل از فیض گل آموخت سخن ور نه نبود، این همه قول و غزل تعبیه در منقارش
ای که در کوچه معشوقه ما میگذری، بر حذر باش که سر میشکند دیوارش
حال بیایید موارد بالا را هنگام ایجاد مکث در جملات بالا بررسی کنیم
1. نقش یک عبارت یا کلمه را برجسته کنید
در شعر بالا یک کلمه را از هر بیت که از نظر شما نقش مهمتری دارد و باید روی آن تاکید شود انتخاب کنید.
حال شعر را بخوانید و سعی کنید فقط با مکث بعد از کلمات مورد نظر نقش آنها را در بیت برجسته کنید.
حال کلمات مهم را عوض کنید و تمرین را تکرار کنید.
تمرین مکث را برای تک تک کلمات شعر انجام دهید تا تفاوت آنها را متوجه شوید.
این نوع مکث برای تاکید یا نشان دادن اهمیت یک جمله، عبارت یا کلمه است
مطالب مربوط به تاکید را مطالعه بفرمایید
2. سعی کنید جاهایی از متن که تعجب یا بهت آور است را مشخص کنید و دقیقا بعد از علامت تعجب مکس کنید
مثلا در شعر بالا به نظر من میتوان بعد از عشوه کند! علامت تعجب گذاشت. پس بعد از عشوه کند مکث کنید تا حیرت خود را به رخ بکشید.
یا در بیت سوم میتوان بعد از عبارت بر حذر باش! علامت تعجب گذاشت. پس بعد از عبارت بر حذر باش مکث کنید تا هشدار را به مخاطب خود منقل کنید.
3. سعی کند جاهای که سوال انگیز است را با مکث طوری مشخص کنید که شنونده در ذهن خود به دنبال پاسخی بگردد
در مثال بالا اگر بعد از فکر بلبل و بعد از گل در اندیشه که مکث کنیم میتوانیم این حالت را به وجود آوریم.
مکث بعد از فکر بلبل سوال “خب” را در ذهن مخاطب ایجاد میکند و مکث بعد از گل در اندیشه که سوال “که چی” را!
سعی کنید با مکث کاری کنید که در ذهن شنونده سوال ایجاد شود
این کار میتواند شنونده را با موضوع شما بیشتر درگیر کند.
5. زمانی که میخواهید از دیگران تایید بگیرید:
مثلا میتواند بعد از عبارت سر میشکند سکوت کنید و با توجه به اینکه این شعر معروفی است از شنونده انتظار داشته باشید که قافیه اش را بگوید. این نوع مکث در سخنرانی ، معمولا در قافیه ها و جاهایی که شنونده میتواند ادامه جمله را حدس بزند کاربرد دارد
6. زمانی که میخواهید شنونده را بخندانید :
در این زمان هم باید بعد از عبارتی که فکر میکنید جای خندیدن است مکث کنید که البته در شعر بالا من چنین عبارتی نمیبینم و برای تمرین چنین موردی بهتر است از متون طنز استفاده شود.
7. زمانی که میخواهید مکث برای شنونده جذاب و زیبا باشد.
خود زیبایی بیان هم میتواند دلیل کافی برای مکث کردن در بعضی اوقات باشد. البته به شرطی که معنای جمله برهم نخورد.
آشنایی با تکنیک های سرعت و تمپو در فن بیان بسیار میتواند در این زمینه راه گشا باشد.
از پایه شروع کنید
همانطور که متوجه شدید، موضوع مکث در فن بیان ، زیر مجموعه موضوع بزرگتری به نام تمپو یا سرعت است. همان چیزی که در اصطلاح به آن ریتم نیز گفته میشود.
بنابراین به هنرجویان توصیه میشود بعد از انجام تمرینات بالا و کسب درک کلی از مفهوم مکث، سری هم به مطالب مربوط به سرعت در فن بیان زده تا با جایگاه مکث در جمله به صورت ریشه ای آشنا شوند.
اگر قصد آموختن فنون بیان به صورت کاملا اصولی را دارید مقالات مربوط به تنفس دیافراگمی ، رنگ صدا ، طنین ، زیر و بم صدا ، تاکید و … را نیز حتما مطالعه بفرمایید
لطفا نظرات خود را با ما در پایین برگه در میان بگذارید.
با تشکر