سرعت یا تمپو در فن بیان

همیشه در آموزش فن بیان موضوع سرعت یا تمپو از جمله مهمترین موضوعات محسوب میشود. اگر کسی بتواند سرعت یا ریتم مناسب را برای حرف زدن ، گویندگی کردن ، آواز خواندن یا بازیگری کردن به کار ببرد، یکی از مهمترین قواعد در فن بیان را رعایت کرده است.

سرعت یا تمپو در فن بیان یعنی چه؟

در گویندگی ، بازیگری ، خوانندگی و به طور کلی فن بیان ، تمپو یا سرعت بیان یعنی: تعداد کلمات (جملات) بیان شده در واحد زمان.

اینکه شما تند تند صحبت بکنید یا به کندی حرف بزنید مربوط به موضوع سرعت یا تمپو در فن بیان میشود.

در ادامه با آموزش تمپو از مجموعه آموزش های تخصصی فن بیان کتاب خان همراه باشید.

چرا باید سرعت صحبت کردن را تنظیم کنیم؟

یکی از مهارت های مهم در فن بیان استفاده از تکنیک سرعت یا تمپو است.

انتخاب سرعت صحبت کردن مناسب بستگی به حال و هوای جمله، معنی کلمات، حال و هوای گوینده و گاه حال و هوای شنونده دارد.

تغییر سرعت حرف زدن به هنگام لزوم یکی از راهکارهای مناسب برای جلوگیری از یکنواختی بیان است.

صحبت کردن در سرعت های گوناگون میتواند تاثیر به سزایی در زیبایی بیان بگذارد.

چگونه سرعت یا تمپو را تنظیم کنیم؟

برای این منظور باید بتوانیم یک متن را هم خیلی آرام و هم خیلی سریع بخوانیم.

داشتن تمپوی آهسته و یا داشتن سرعت بالا هر دو نیازمند کسب مهارت هایی در فن بیان است.

این توانایی ها هم روانی و هم فیزیکی هستند.

مثلا در سرعت های بالا ممکن است فک و زبان و دیگر اندام های گفتاری قادر به ادای حروف به صورت کامل نباشند و نامفهوم و جویده جویده حروف را بیان کنند.

برای همین در سرعت های بالا برای بیان واضح کلمات لازم است تا اندام های گفتاری خود را به لحاظ فیزیکی تقویت کنیم.

سرعت بالا را تمرین کنید

ابتدا فک و دهان و زبان شما باید قدرت سریعتر حرف زدن را پیدا بکند.

بنابراین لازم است تا آنها را تقویت کنید تا قدرت ادای حروف در سرعت های بالا را داشته باشند.

قدرت بالای فک و زبان برای ادای حروف مربوط به بحث وضوح کلام میشود. برای مطالعه بیشتر کلیک کنید.

لطفا توجه کنید که نفس گیری شما نیز باید بتواند پاسخگوی سرعت بالای شما باشد. برای مطالعه بیشتر در زمینه نفس گیری کلیک کنید.

تمرین را اینگونه آغاز کنید

برای شروع یک متن را برداشته و خیلی عادی آن را بخوانید.

به سرعتی که هنگام خواندن حروف و کلمات و جملات متن دارید دقت کنید.

حال برگردید و همان متن را از ابتدا، این بار با سرعت کمی بالاتر بخوانید.

به حرکات زبان و لب ها و فک دقت کنید.

وقتی متن تمام شد دوباره برگشته و این بار با سرعت بیشتر متن را بخوانید.

این کار را آنقدر تکرار کنید که به بالاترین سرعت ممکن برسید.

حروف را کامل ادا کنید

در حالی که متن را با بیشترین سرعت ممکن میخوانید دقت کنید که تک تک حروف باید کامل ادا شوند.

هیچ حرفی نباید قربانی سرعت بالای حرف زدن شما شده و تلفظ نشود. تمام حروف باید شنیده شوند.

خواهید دید که اگر این نکته را رعایت کنید آنگاه خیلی هم نمیتوانید سرعت خود را زیاد کنید.

چرا که توانایی زبان، فک و … سرعت یا تمپو ی بیان شما را محدود میکند.

دهان شما هنگام صحبت کردن باید خوب باز و بسته شود ولی در سرعت های بالا فک شما نمیتواند به اندازه کافی باز شود و بسته شود.

زبانتان در سرعت خیلی بالا شاید دیگر خوب نچرخد و نتواند برخی حروف را تلفظ کند.

محدودیت در شیوه تنفسی نیز سرعت صحبت کردن شما را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

برای مثال در سرعت بالا لازم است تا یک نفس جمله را بگوییم و معطل نفس گیری وسط جمله نشویم.

بنابراین وظیفه شما به عنوان هنرجوی فن بیان این است که آنقدر قدرت اندام های گفتاری خود را بالا ببرید تا در تمپو های بالا کم نیاورند.

این کار را به صورت کم کم و مداوم انجام دهید

برای این منظور باید هر روز تمرین سرعت یا تمپو را برای فن بیان خود انجام دهید.

هر روز به مدت 5 دقیقه تمام سعی شما باید این باشد که یک متن را از دفعه پیش سریعتر و واضح تر بخوانید.

دقت کنید که این تمرین هم باید در کنار سایر تمرین های فن بیان به صورت آهسته و پیوسته انجام گیرد.

برای دسترسی به سایر تمرین های فن بیان کلیک فرمایید

سرعت پایین را تمرین کنید

شاید با سرعت پایین حرف زدن از لحاظ فیزیکی توانایی بالایی نخواهد ولی به لحاظ روانی قضیه فرق میکند.

معمولا هنگامی که از افراد خواسته میشود که با سرعت یا تمپو پایین صحبت کنند یا سخنرانی کنند نمیتوانند این کار را انجام دهند و اگر هم انجام دهند بعد از لحظاتی دوباره به سرعت اول بازمیگردند.

گاهی علت آن است که فکر میکنند با این کار دارند شنونده را زیادی معطل میکنند و ممکن است حوصله شان را سر ببرند.

در صورتی که اینگونه نیست و اگر حرف زدن با سرعت آهسته به درستی انجام شود خیلی هم میتواند جذاب باشد و همه هم با کمال میل تا آخر به حرف هایتان گوش میدهند. ولی گوینده ممکن است پیش خودش فکر کند که دارد زیادی لفتش میدهد.

بنابراین سرعت ( تمپو ) پایین را هم باید تمرین کنیم.

ابتدا یک متن کوتاه را با سرعت عادی میخوانیم.

دفعه بعد همان متن را با سرعتی کمتر میخوانیم. سعی میکنیم هر بار سرعتمان را کندتر کنیم

ما از دو طریق میتوانیم سرعت بیان را آهسته کنیم

• از طریق رعایت مکث ها و سکوت
• از طریق کشیدن واکه ها یا حروف صدادار و حتی برخی حروف بی صدا مثل “م” و “س”

سرعت را کم و زیاد کنید

بعد از اینکه اندام های گفتاری شما مانند فک و صورت قابلیت تکلم در سرعت ( تمپو ) بالا را به دست آوردند و ذهن شما توانست در سرعت های پایین ریتم و نظم جمله را حفظ کند نوبت به ترکیب سرعت های مختلف با هم میرسد.

این کار میتواند بیان شما را بسیار زیبا تر کند.

علاوه بر این برای خارج کردن بیان از یکنواختی نیز بسیار موثر است.

برای اینکار یک متن بردارید و بخوانید.

بار اول به صورت عادی بخوانید.

بار دوم نیمه اول متن را به صورت عادی بخوانید ولی نیمه دیگر را به سرعت بخوانید

بار سوم جمله را با سرعت شروع کنید اما وقتی به نیمه رسیدید سرعتتان را کم کنید و متن را آهسته به پایان برید.

بار چهارم به طور یک در میان گاز و ترمز بگیرید.

بارها و بارها ترکیبات گوناگون سرعت را امتحان کنید.

با توجه به معنای جمله سرعت ( تمپو ) خود را کم و زیاد کنید

حال سعی کنید با توجه به معنای جمله سرعت را کم و زیاد کنید.

اگر موضوع به قسمت هیجان انگیزی رسیده است تمپو را بالا ببرید.

اگر موضوع عاشقانه ای در کار است تمپوی آهسته میتواند مناسب تر باشد.

اگر سخنران هستید وقتی حضار دارد حوصله شان سر میرود بهتر است سرعت را بالا ببرید.

اگر هم احساس میکنید زیادی داد و بیداد راه انداخته اید بهتر است سرعت را آهسته کنید تا کمی گرد و خاک ها بخوابد.

به صدای بازیگران یا گویندگان و سخنرانان مشهور گوش دهید. این ویژگی را در صدای آن ها مورد بررسی قرار دهید. ببینید چگونه سرعت را کم و زیاد میکنند و سعی کنید درک درستی از این قضیه کسب کنید.

با زمان تمرین کنید

وقتی تمرینات بالا را به خوبی انجام دادید و درک درستی از تنظیم تمپو به دست آوردید شاید بهتر باشد همین تمرینات را با مترونوم نیز انجام دهید.

همانطور که گفتیم سرعت  یا تمپو در فن بیان یعنی تعداد کلمات بیان شده در واحد زمان پس بهتر است زمان را در نظر بگیریم و ابزاری که این کار را ممکن میسازد یک ساعت و یا یک مترونوم است.

مترونوم یا تیک تاک یک ساعت عقربه ای میتواند به ما کمک کند تا گذر زمان را هنگام حرف زدن از یاد نبریم و سرعت خود را نسبت به زمانی که در حال گذر است تنظیم کنیم.

ضرب یا بیت

وقتی میگویم سرعت یا تمپو در فن بیان یعنی تعداد کلمات در واحد زمان، پس واحد زمان باید مشخص بشود.

مثلا واحد زمانی ما میتواند یک ثانیه باشد. یک ثانیه در واقع فاصله زمانی بین تیک و تاک است.

تیک تاک ساعت در واقع دو ضرب محسوب میشود.

بنابراین فاصله زمانی بین دو ضرب میشود واحد زمان ما.

این فاصله حتما لازم نیست 1 ثانیه باشد. اما هر چه که هست باید مبنا قرار گرفته شود.

هر گوینده، بازیگر یا خواننده ای هنگام رعایت اصول فن بیان باید بداند که فاصله بین ضرب های او چقدر است.

این فاصله زمانی ثابت است و آنقد تکرار میشود تا گوینده متن خود را تمام کند.

بنابراین زمان کل خوانش یک متن = با جمع تک تک واحد های زمان

به هر کدام از این واحد های زمان یک ضرب یا یک بیت گفته میشود.

متر

متر یعنی دسته بندی کردن واحد های زمان یا همان ضرب ها به دسته های مساوی

مثلا اگر هر 4 ضرب را داخل یک دسته بگذاریم، متر های ما به دست می آیند.

برای اینکه دسته ها (مترها) از هم تشخیص داده شوند معمولا ضرب اول هر دسته را قوی تر اجرا میکنند.

ریتم

این که کدام ضرب قوی تر یا ضعیف تر اجرا شود میتواند متفاوت باشد.

ترکیبات مختلفی از ضرب های قوی ، متوسط و ضعیف میتوان ایجاد نمود.

به هر کدام از این ترکیبات یک ریتم یا الگوی ریتمیک گفته میشود.

همچنین میتوان در فن بیان علاوه بر قوی یا ضعیف اجرا کردن ضرب ها، مدت زمان کشیده شدن صدای آنها را نیز کم و زیاد کرد و از این طریق ریتم های جدیدتری ساخت.

اینها چه ربطی به سرعت بیان کلمات دارد؟

دانستن این نکات چه کمکی به تمپو بازیگر یا سرعت بیان گوینده یا ریتم خواننده میکند؟

بگذارید به تعریف اولیه از سرعت بیان برگردیم: سرعت بیان کلمات = تعداد کلمات بیان شده تقسیم بر واحد زمان

واحد زمان که ثابت است و تغییر نمیکند. صبر هم نمیکند و دانه به دانه به جلو میرود.

حال ما میمانیم و کلماتمان.

تعداد کلماتی که بیان میکنیم سرعتمان را میسازد.

بیایید حساب کنیم

فرض کنید میخواهیم یک جمله بگویم که 10 کلمه دارد.

ضرب های ما هم 1 ثانیه ای هستند.

اگر در 10 ثانیه جمله را تمام کنیم سرعت ما میشود : 10کلمه تقسیم بر 10 ثانیه = 1

حال میخواهیم سرعتمان را زیاد کنیم.

فرض کنید میخواهیم سرعتمان دو برابر شود. پس باید 10 کلمه را 5 ثانیه بخوانیم تا سرعتمان دو برابر شود.

اگر بخواهیم سرعتمان نصف شود باید این 10 کلمه را در در 20 ثانیه بخوانیم.

خب؟

اگر بخواهیم سرعت یا تمپوی خود را در فن بیان به صورت اصولی رعایت کنیم به طوری که اصطلاحا از ریتم نیوفتیم لازم است تا نسبت ها را رعایت کنیم.

لازم است تا زمان به عنوان یک میزان برای ما عمل کند و ما نسبت کلمات و جملات خود را با زمان در نظر بگیریم.

در حقیقت زمان با نظمی که دارد کلمات ما را مرتب میکند و به آنها نظم میبخشد.

بنابراین یکی از مهارتهایی که هر گوینده یا خواننده ای باید بیاموزد توجه به زمان و میزان قرار دادن آن است.

من که نمیتوانم موقع آواز خواندن ماشین حساب دستم بگیرم

رعایت سرعت یا تمپو معمولا با محاسبات عددی انجام نمیشود

آنچه از اعداد گفتیم برای روشن کردن مطلب بود

برای اینکه بتوانیم در فن بیان سرعت خوبی داشته باشیم و تسلط کافی برای تنظیم تمپو بدون اینکه از ریتم بیوفتیم را بدست آوریم، فقط و فقط باید تمرین کنیم و این تمرین باید با ثانیه شمار یا مترونوم و یا هر دستگاهی که زمان را نگه میدارد انجام شود.

تمرین با مترونوم

برای این کار یک مترونوم لازم دارید. مترونوم را میتوانید به صورت نرم افزار بر روی گوشی خود نصب کنید.

مترونوم را روی 4/4 تنظیم کنید.

اگر این کار را بکنید هر 4 ضربه یک بار، یک ضربه قوی تر (با تاکید) اجرا میشود.

با اضافه شدن عنصر تاکید حالا یک متر داریم که میتوانیم سرعتمان را با آن تنظیم کنیم.

اگر مترونوم ندارید باید با یک ساعت عقربه ای تمرین کنید. البته در این صورت باید خودتان ضرب های چهارتایی را نگه دارید.

فرض کنید صدای ثانیه شمار یا مترونوم را میشنوید که هر 4 ثانیه یک بار یک ضرب قوی اجرا میکند. روبروی شما هم یک متن کوتاه، یا یک عبارت یا یک جمله است.

مثل این دو بیت :

فکر بلبل همه آنست که گل شد یارش،  گل در اندیشه که چون عشوه کند در کارش

بلبل از لطف گل آموخت سخن ور نه نبود،  این همه قول و غزل تعبیه در منقارش

ای که در کوچه معشوقه ما میگذری،  بر حذر باش که سر میشکند دیوارش

تمرین را اینگونه آغاز میکنیم که در چهار ثانیه اول یک مصرع را میخوانیم. در چهار ثانیه دوم مصرع بعدی و در چهار ثانیه سوم مصرع سوم را میخوانیم

به این ترتیب بعد از 16 ثانیه شعر تمام میشود.

حال فرض کنید که همان 16 ثانیه را در اختیار دارید و باید این شعر را در قالب 16 ثانیه بریزید اما نه به صورت قبل

این بار سعی کنید در چهار ثانیه اول مقداری از مصرع دوم را نیز بخوانید و در چهار ثانیه دوم باقی مصرع دوم را بخوانید. در باره بیت دوم نیز همین کار را بکنید.

خواهید دید که حالت بیان تغییرات جالبی میکند و این همان ویژگی است که سرعت یا تمپو میتواند به بیان شما اضافه کند

سرعت یا تمپو یا ریتم یا … بی نهایت است

ما به انتهای مقاله خود نزدیک میشویم اما میتوانم به شما اطمینان دهم که اگر 10 صفحه دیگر هم مینوشتیم به انتهای این بحث نزدیک هم نمیشدیم.

تنوع سرعت و تمپو های گوناگون و ترکیبات ریتمیک متنوع در حرف زدن به قدری است که در نقاط مختلف جهان، افراد الگوهای ریتمیک مخصوص به خود را دارند و هر الگو با الگوی دیگر متفاوت است و در طول زمان دائما دستخوش تغییرات میشود و به تنوع آن افزوده میشود.

در این مقاله سعی شد آنچه از بحث سرعت و تمپو، که نیاز هنرجویان گویندگی ، بازیگری و … است، آورده شود تا هنرجویان فن بیان بتوانند درک درستی از مبحث مورد نظر به دست آورده و با پشتکار و تمرین آموخته های خود را به عمل تبدیل کرده و به هدف خود برسند.

در ضمن اگر قصد آموختن دیگر تکنیک ها و مهارت های مهم بیانتان را دارید مقالات مربوط به تنفس دیافراگمی ، رنگ صدا ، طنین ، زیر و بم صدا ، تاکید و … را مطالعه فرمایید.

نظرات و سوالات خود را با ما در میان بگذارید.

با تشکر

کتاب خان